Nền tảng của phương pháp dinh dưỡng Ayurveda chính là thực phẩm theo mùa, nấu ăn với gia vị và ăn uống theo nhịp sinh học tự nhiên của cơ thể. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng những thay đổi này thực sự có thể ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe tổng thể của bạn.
Y học Ayurvedic (viết tắt là “Ayurveda”) được nhiều học giả coi là khoa học chữa bệnh lâu đời nhất. Trong tiếng Phạn, Ayurveda có nghĩa là “Khoa học của sự sống”. Kiến thức Ayurvedic bắt nguồn từ Ấn Độ hơn 5.000 năm trước và thường được gọi là “Mẹ của mọi sự chữa lành”.
Nó dựa trên niềm tin rằng sức khỏe phụ thuộc vào sự cân bằng tinh tế giữa tâm trí, cơ thể và tinh thần. Mục tiêu chính của nó là tăng cường sức khỏe. Nếu tâm trí, cơ thể và tinh thần của bạn hài hòa với vũ trụ, bạn có sức khỏe tốt.
Cân bằng là trật tự tự nhiên; mất cân bằng là rối loạn. Sức khỏe là trật tự; bệnh là rối loạn. Trong cơ thể có sự tương tác liên tục giữa trật tự và rối loạn. Khi hiểu được bản chất và cấu trúc của rối loạn, người ta có thể thiết lập lại trật tự.
Những người thực hành Ayurveda tin rằng mỗi người được tạo ra từ năm yếu tố cơ bản được tìm thấy trong vũ trụ: không gian, không khí, lửa, nước và trái đất.
Chúng kết hợp trong cơ thể con người để tạo thành 3 dạng năng lượng sống hoặc năng lượng, được gọi là dosha. Chúng kiểm soát cách cơ thể bạn hoạt động. Mỗi dosha có đặc điểm như sau:
- Vata (không gian và không khí): Nó chi phối nhịp thở, chớp mắt, chuyển động của cơ và mô, nhịp đập của tim, và tất cả các chuyển động trong tế bào chất và màng tế bào. Trong sự cân bằng, vata thúc đẩy sự sáng tạo và linh hoạt. Mất cân bằng, vata tạo ra sự sợ hãi và lo lắng.
- Pitta (lửa và nước): Nó chi phối quá trình tiêu hóa, hấp thụ, đồng hóa, dinh dưỡng, chuyển hóa và nhiệt độ cơ thể. Trong sự cân bằng, pitta thúc đẩy sự hiểu biết và trí thông minh. Mất cân bằng, pitta khơi dậy sự tức giận, thù hận và ghen tị.
- Kapha (nước và đất): Nó cung cấp nước cho tất cả bộ phận và hệ thống của cơ thể. Nó bôi trơn các khớp, giữ ẩm cho da và duy trì hệ miễn dịch. Trong sự cân bằng, kapha được thể hiện như tình yêu, sự bình tĩnh và sự tha thứ. Mất cân bằng, nó dẫn đến chấp trước, tham lam và đố kỵ.
Ayurveda chú trọng vào việc cân bằng, hài hòa cơ thể, tâm trí và tinh thần, vì chính sự cân bằng này sẽ giúp ngăn ngừa bệnh tật, đem lại cho chúng ta một cuộc sống lâu dài và khỏe mạnh hơn.
Nguồn ảnh minh họa: Internet
Susan Weis-Bohlen, học viên Ayurveda ở Reisterstown, Maryland và là tác giả của cuốn “Ayurveda Beginner’s Guide”, cho biết: “Chế độ ăn kiêng Ayurveda là chế độ ăn uống theo mùa tùy theo nơi bạn sống và các loại thực phẩm có sẵn, cũng như tình trạng thể chất và tinh thần của bạn.”
Trong chế độ ăn kiêng Ayurveda, mỗi dosha (hoặc sự kết hợp của các dosha nếu bạn không có một dosha chiếm ưu thế), đã khuyến nghị những loại thực phẩm nên ăn và tránh, tùy theo từng mùa, để duy trì sự cân bằng hoặc khôi phục lại sự hài hòa.
Điều quan trọng không chỉ là thực phẩm bạn ăn mà còn là cách thức và thời điểm để nuôi dưỡng hệ tiêu hóa của bạn một cách tốt nhất. Nếu bạn ăn theo chế độ Ayurveda, bạn thường có thể chọn ăn 3 bữa trong ngày, bữa trưa là bữa chính và bữa tối là bữa phụ.
Bạn cũng có thể cân nhắc ăn tối sớm hơn vào buổi tối và tránh ăn vặt vào đêm khuya để đồng bộ giờ ăn với nhịp sinh học của cơ thể và cho phép hệ thống tiêu hóa phục hồi trong khi bạn ngủ.
Laura Plumb, một giáo viên Ayurveda ở Coronado, California, và là tác giả của cuốn sách “Ayurvedic Cooking for Beginners”, cho biết:
“Theo Ayurveda, sức khỏe đường ruột chính là động lực cho sức khỏe tổng thể. Chúng ta có thể sở hữu nhiều năng lượng hơn, tinh thần minh mẫn, khả năng miễn dịch mạnh mẽ và cơ thể thoải mái hơn nếu sức khỏe đường ruột của chúng ta được tối ưu hóa.”
Theo các chuyên gia, ngay cả những nguyên tắc cơ bản nhất của chế độ ăn kiêng Ayurveda, chẳng hạn như ăn uống theo mùa và ăn uống đúng giờ, cũng có thể mang lại nhiều lợi ích.
Mặc dù nghiên cứu khoa học cơ bản về chế độ ăn kiêng ayurvedic còn hạn chế, nhưng vẫn có rất nhiều nghiên cứu ủng hộ lợi ích sức khỏe dựa trên những nguyên tắc ăn uống lành mạnh.
Nguồn ảnh minh họa: Internet
5 Lợi Ích Tiềm Năng Của Chế Độ Ăn Kiêng Ayurveda
Hỗ Trợ Tiêu Hóa Ở Những Người Bị IBS
Theo Viện Tiểu đường và Tiêu hóa và Bệnh thận Quốc gia (NIDDK), hội chứng ruột kích thích (IBS) được biểu hiện bởi đau bụng và thay đổi nhu động ruột (tiêu chảy, táo bón hoặc cả hai).
Có bằng chứng cho thấy chế độ ăn uống theo phương pháp Ayurvedic có thể là một phương pháp điều trị hiệu quả đối với các triệu chứng của căn bệnh này.
Trong một nghiên cứu nhỏ được công bố trên tạp chí Frontiers in Medicine năm 2021, 69 người mắc IBS được chia thành hai nhóm: Một nhóm theo chế độ ăn kiêng Ayurveda và một nhóm theo liệu pháp dinh dưỡng thông thường, gồm chế độ ăn ít FODMAP (chế độ ăn kiêng hạn chế thực phẩm lên men trong ruột và các triệu chứng khởi phát).
Ba tháng sau, những người trong nhóm Ayurveda giảm mức độ nghiêm trọng của triệu chứng nhiều hơn so với những người trong nhóm thông thường. Nhìn chung, cả hai chế độ ăn kiêng này đều có hiệu quả.
Vì chế độ ăn ít FODMAP hạn chế nhiều loại thực phẩm và có thể không trực quan để tuân theo như Ayurveda (chỉ đơn giản là quy định thực phẩm lành mạnh, nguyên chất, theo mùa), nên nhóm nghiên cứu cho rằng chế độ ăn kiêng Ayurveda có thể dễ áp dụng hơn và do đó có khả năng hiệu quả hơn để quản lý triệu chứng IBS.
Giảm Cảm Giác Thèm Ăn
Ăn uống có ý thức là một nguyên lý khác của Ayurveda, tương tự như ăn uống có chánh niệm.
John Douillard, một học viên Ayurvedic được chứng nhận và là người sáng lập LifeSpa ở Boulder, Colorado, cho biết: “Mục tiêu là ngồi xuống, thư giãn và trải nghiệm cảm giác đầy đủ về thức ăn của bạn (mùi, vị và cảm giác trong miệng của bạn) thay vì ăn khi đang di chuyển hoặc ăn vội vã trong bữa ăn.”
Một phân tích tổng hợp được công bố trên tạp chí Obesity Reviews số tháng 11 năm 2019 cho thấy rằng ăn uống có chánh niệm có thể hỗ trợ kiểm soát và quản lý cân nặng.
Ngoài ra, nhiều nghiên cứu khác đã phát hiện ra rằng việc cho ăn có chủ đích, có ý thức giúp cải thiện chức năng tiêu hóa nói chung, mặc dù nghiên cứu này cũng như nghiên cứu dưới đây đều không đề cập cụ thể đến chế độ ăn kiêng theo phương pháp Ayurvedic.
Ăn uống chánh niệm có thể hỗ trợ những người đang phải đấu tranh với cảm giác thèm ăn (chẳng hạn như thèm ăn để cải thiện tâm trạng của họ).
Một nghiên cứu được công bố trên Mindfulness vào ngày 24 tháng 9 năm 2021, xem xét ảnh hưởng của tâm trạng tiêu cực đối với cảm giác thèm ăn cho thấy rằng những người tham gia sử dụng phương pháp ăn uống chánh niệm được truy cập thông qua một ứng dụng trên điện thoại thông minh có thể phát hiện ra những tín hiệu cảm xúc ảnh hưởng đến thói quen ăn uống của họ.
Một số người có thể giảm hoặc tránh được cảm giác thèm ăn sau khi họ nhận biết được điều gì đã khiến họ cảm thấy như vậy. Tuy nhiên, các tác giả chỉ ra rằng chánh niệm chỉ có thể giúp giảm cảm giác thèm ăn trong thời gian ngắn, nên đây không phải là giải pháp để áp dụng lâu dài.
Vì nhiều người đã từ bỏ chế độ ăn kiêng do họ không kiểm soát được cảm giác thèm ăn, nên chánh niệm chỉ có thể là yếu tố X giúp ai đó tuân thủ chế độ ăn kiêng để giảm cân.
Nguồn ảnh minh họa: Internet
Có Thể Hỗ Trợ Giảm Cân
Nghiên cứu đã chỉ ra rằng thời điểm ăn uống và bỏ ăn nhẹ là những thực hành trọng tâm của hầu hết các chế độ ăn kiêng Ayurveda, góp phần giảm lượng calo và cân nặng theo thời gian.
Tiến sĩ Douillard đã tiến hành một nghiên cứu quy mô nhỏ, chưa được công bố để điều tra thêm về điều này. Mười tám người được hướng dẫn ăn ba bữa một ngày mà không ăn nhẹ, và sau đó họ bắt đầu bỏ bữa tối trong vòng hai tháng. Họ bỏ bữa tối trung bình năm đêm mỗi tuần.
Kết quả cho thấy họ đã giảm trung bình 1.1 pound mỗi tuần đồng thời giảm cảm giác thèm ăn, mệt mỏi và trạng thái tâm trạng tiêu cực. Douillard nói: “Thời điểm dùng bữa của bạn có thể ảnh hưởng đến khả năng chuyển hóa và sử dụng chất béo trong cơ thể để làm năng lượng.”
Kết quả nghiên cứu của ông cũng phù hợp với kết quả từ nhiều cuộc nghiên cứu khác.
Chẳng hạn, những phụ nữ thừa cân hoặc béo phì trong một nghiên cứu đã giảm cân nhiều hơn, chỉ số khối cơ thể (BMI) tăng ít hơn và mức insulin lúc đói cũng thấp hơn sau ba tháng khi họ có bữa ăn chính trong ngày là bữa trưa, thay vì bữa tối.
Nếu bạn tiêu thụ phần lớn lượng calo hàng ngày khi thức và hoạt động, bạn sẽ cung cấp năng lượng cho cơ thể mỗi khi nó cần, thay vì vào ban đêm khi hệ thống tiêu hóa của bạn đang cố gắng nghỉ ngơi và hồi phục.
Ngoài ra, nghiên cứu trước đây trên 200 người lớn bị béo phì được điều trị tại các cơ sở Ayurvedic ở Ấn Độ cho thấy những người ăn theo dosha của họ đã giảm tới 10% cân nặng trong ba tháng.
Tuy nhiên, cần có nghiên cứu bổ sung để xác nhận lợi ích của chế độ ăn kiêng doshic và giảm cân, và nghiên cứu này chưa được nhân rộng.
Giảm Nguy Cơ Mắc Bệnh Mãn Tính
Theo Plumb, một trong những nguyên lý của chế độ ăn kiêng Ayurveda là chú trọng vào “thực phẩm tươi sống”, nghĩa là thực vật và thực phẩm có nguồn gốc từ thực vật, đồng thời chế độ ăn này cũng hạn chế thực phẩm chế biến sẵn.
Cô ấy khuyên: “Bạn nên tiêu thụ càng nhiều thực phẩm hữu cơ càng tốt khi áp dụng chế độ ăn kiêng Ayurvedic. Chúng bao gồm ngũ cốc nguyên hạt, bún gạo và đậu lăng khô, hoặc thực phẩm lên men như dưa cải bắp và sữa chua, vì chúng được lưu giữ và bảo quản theo cách truyền thống.”
Plumb chia sẻ: “Có một trạng thái được gọi là sattva, trong tiếng Phạn có nghĩa là sáng tỏ, nhẹ nhàng, thanh thản và cân bằng.”
Cô nói: “Nhiều người có xu hướng tiêu thụ thực phẩm rajasic (kích thích quá mức) và tamastic (làm cạn kiệt), chẳng hạn như thực phẩm chế biến sẵn chứa quá nhiều muối, gia vị hoặc chiên rán, trái ngược với những loại thực phẩm toàn phần giàu dinh dưỡng vừa được nêu.”
Cách tiếp cận này thường được khuyến nghị trong chế độ dinh dưỡng thông thường. Nghiên cứu được công bố vào tháng 5 năm 2019 trên BMJ chỉ ra rằng ăn nhiều thực phẩm chế biến sẵn có liên quan đến nguy cơ mắc bệnh tim mạch và đột quỵ cao hơn.
Những thực phẩm này thường có giá trị dinh dưỡng thấp và chứa nhiều natri, calo, chất béo và đường, có thể góp phần gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe tim mạch.
Ngoài ra, nhiều chất phụ gia có trong những loại thực phẩm này – bao gồm cả những chất có trong bao bì của chúng – có thể tạo điều kiện cho rối loạn chức năng trao đổi chất và tăng cân.
Có thể bạn quan tâm: Chế Độ Ăn Chú Trọng Thực Vật Giúp Ngăn Ngừa Bệnh Mãn Tính
Nguồn ảnh minh họa: Internet
Giúp Cân Bằng Hệ Vi Sinh Đường Ruột
Theo Britannica, hệ vi sinh vật đường tiêu hóa của bạn là nơi sinh sống của hàng nghìn tỷ sinh vật, bao gồm cả vi khuẩn và nấm.
Theo Harvard Health, hệ vi sinh vật của bạn chứa nhiều loại sinh vật phối hợp với nhau để hỗ trợ tiêu hóa và chức năng hệ thống miễn dịch. Hệ sinh thái phức tạp này chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, bao gồm cả những loại thực phẩm mà bạn tiêu thụ.
Một số nghiên cứu cho thấy rằng các loại gia vị và thảo mộc thường được tìm thấy trong chế độ ăn uống theo phương pháp Ayurvedic có thể thúc đẩy sự phát triển của những sinh vật khỏe mạnh và ức chế sự phát triển của những chủng gây hại cho đường ruột.
Trung tâm Ung thư Memorial Sloan Kettering cho biết chúng gồm có gừng và nghệ, cũng như nhiều loại thảo mộc ayurvedic khác như triphala – một công thức thảo dược có chứa quả lý gai Ấn Độ, haritaki và bibhitaki – đã được sử dụng để cải thiện tình trạng táo bón và giảm viêm, mặc dù cần có thêm nghiên cứu lâm sàng để xác nhận điều này.
Nhìn chung, kết nối với cơ thể thông qua Ayurveda có thể giúp bạn phát triển được mối liên kết hài hòa hơn với thực phẩm, sức khỏe thể chất và thế giới tự nhiên.
Bài viết được dịch từ www.everydayhealth.com
Dịch giả Trinh Lê
